piątek,
Józef Kustroń
16 września 1939 roku podczas próby przebicia się z niemieckiego okrążenia zginął Józef Kustroń, pierwszy polski generał poległy w drugiej wojnie światowej.
Józef Rudolf Kustroń urodził się 16 października 1892 roku w Stryju. Lata młodości spędził w Nowym Sączu, w tym mieście uczył się w C.K. gimnazjum. W czasach szkolnych był członkiem nielegalnych organizacji niepodległościowych, m.in. Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1910 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia w Krakowie. Był studentem Uniwersytecie Jagiellońskim i Akademii Handlowej. W Krakowie kontynuował działalność niepodległościową, w 1912 roku wstąpił do paramilitarnego polskiego Związku Strzeleckiego.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej dołączył do formowanych w Krakowie oddziałów Józefa Piłsudskiego. 29 października 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Mołotkowem, za swoją postawę otrzymał Order Virtuti Militari. Po powrocie ze szpitala objął dowództwo kompanii w 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich. Brał udział w walkach m.in. na Lubelszczyźnie i na Wołyniu. W 1916 roku uzyskał awans do stopnia kapitana. Po kryzysie przysięgowym został zdegradowany i karnie wcielony do armii austriackiej. Pod koniec 1917 roku nie powrócił do służby z urlopu, wstąpił do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Jesienią 1918 roku brał udział w rozbrajaniu austriackich żołnierzy w Krakowie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do Wojska Polskiego. Początkowo był oficerem Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków, od 1919 roku pracował w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1920 roku już jako podpułkownik zajmował się wojskowym transportem kolejowym. Za zasługi podczas wojny polsko-bolszewickiej otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. W 1922 roku wrócił do służby liniowej. Podczas przewrotu majowego poprał Józefa Piłsudskiego, jako dowódca 55. Pułku Piechoty w Lesznie nie dopuścił do wyruszenia swojej jednostki na odsiecz siłom rządowym.
W październiku 1935 roku mianowano go dowódcą 21. Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku. Silnie angażował się w lokalną działalność o charakterze społeczno–politycznym, gospodarczym i narodowym. Razem ze swoimi żołnierzami brał udział w zajęciu Zaolzia. 19 marca 1939 roku otrzymał awans do stopnia generała brygady. W nocy 25 na 26 sierpnia 1939 roku w miejscowości Mosty koło Jabłonkowa podlegli mu żołnierze uniemożliwili niemieckiej grupie dywersyjnej pod dowództwem oficera Abwehry zajęcie ważnego strategicznie tunelu kolejowego. Dywersanci nie wiedzieli o odwołaniu planowanego na 26 sierpnia ataku Trzeciej Rzeszy na Polską. Po wybuchu wojny, 1 września około godziny 6:00 polscy saperzy wysadzili tunel tuż przed wkraczającymi niemieckimi żołnierzami.
Podczas kampanii wrześniowej 21. Dywizja Piechoty Górskiej pod dowództwem generał Kustronia wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko”. W pierwszych dniach wojny jednostka toczyła walki w rejonie Cieszyna. Wieczorem 2 września otrzymała rozkaz odwrotu. Cofając się, jej oddziały wielokrotnie ścierały się z niemieckimi dywersantami oraz oddziałami Wehrmachtu. Podczas krwawych walk o przeprawę przez Dunajec 21. Dywizja poniosła bolesne straty. 12 września przeprawiła się przez rzekę San. Po nieudanej próbie zorganizowaniu obrony na linii rzeki nastąpił dalszy odwrót. Od 14 września żołnierze generała Kustronia walczyli w rejonie Lubaczowa. Dwa dni później 21. Dywizja znalazła się w okrążeniu. Tego dnia generał Józef Kustroń poległ z bronią w ręku podczas próby przebicia niemieckiego pierścienia w lesie między Koziejówką a Ułazowem. Pośmiertnie otrzymał Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari. W 1967 roku komunistyczne władze PRL przyznały mu pośmiertnie Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Józef Kustroń był pierwszym i jednym z pięciu polskich generałów poległych podczas kampanii wrześniowej. 18 września z powodu odniesionych wcześniej ran zmarli generałowie brygady Stanisław Grzmot-Skotnicki oraz Stanisław Rawicz-Dziewulski. Tego samego dnia podczas walk nad Bzurą poległ generał brygady Franciszek Wład. 22 września 1939 roku pod Łomiankami od niemieckich kul zginął generał brygady Mikołaj Bołtuć. Ze strony niemieckiej pierwszym generałem poległym w drugiej wojnie światowej był Wilhelm Fritz von Roettig, który zginął 10 września 1939 roku w lesie koło Opoczna, w zasadzce zorganizowanej przez polskich żołnierzy.
